Διεθνής Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Λευκοπάθεια

ΚΟΣΜΟΣ. Η Διεθνής Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Λευκοπάθεια καθιερώθηκε με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ στις 18 Δεκεμβρίου 2014 και διοργανώνεται κάθε χρόνο στις 13 Ιουνίου για να ευαισθητοποιήσει το παγκόσμιο κοινό σχετικά με τις συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού και διακρίσεων, που υφίστανται οι πάσχοντες από λευκοπάθεια, γνωστοί και στη χώρα μας ως αλμπίνοι, κυρίως στην Υποσαχάρια Αφρική.

Η Λευκοπάθεια (Albinismm διεθνής ονομασία της από τη λατινική λέξη albus = λευκός) είναι ανίατη πάθηση εκ γενετής και οφείλεται σε βλάβη των γονιδίων που καθορίζουν τη σύνθεση της μελανίνης. Όποιος πάσχει από λευκοπάθεια έχει λευκό χρώμα στο δέρμα και στις τρίχες μαλλιών και σώματος, ενώ η ίριδα των ματιών του είναι ρόδινη. Η κύρια επίπτωση της πάθησης είναι η συχνότερη εμφάνιση καρκίνων του δέρματος στους αλμπίνους.

Στην Υποσαχάρια Αφρική όπου υπάρχει το μεγαλύτερο ποσοστό λευκοπάθειας παγκοσμίως (1 στις 5.000 γεννήσεις, έναντι 1 στις 20.000 γεννήσεις, που είναι ο παγκόσμιος μέσος όρος) και όπου κατά συνέπεια είναι περισσότερο ορατά τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της πάθησης, έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού, τα οποία εντάθηκαν δραματικά στην Τανζανία στα μέσα του 2008, όταν και αναφέρθηκαν περίπου 35 δολοφονίες και ακρωτηριασμοί ανθρώπων με λευκοπάθεια (ανάμεσά τους και παιδιά), κυρίως από οργανωμένες συμμορίες που μισθώνονται από γιατρούς - μάγους της φυλής, προκειμένου να χρησιμοποιήσουν τα μέλη και τα όργανά τους για την κατασκευή μαγικών φίλτρων.

Όπως έχει καταγγείλει σε έρευνά του το περιοδικό «National Geographic», το πτώμα ενός αλμπίνου μπορεί να πουληθεί μέχρι και 75.000 δολάρια. Επίσης, είναι διαδεδομένη η αντίληψη ότι ο πάσχων από AIDS μπορεί να θεραπευτεί αν συνευρεθεί με αλμπίνα. Τις πρακτικές αυτές έχει καταδικάσει με ψήφισμά του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 3 Σεπτεμβρίου 2008.

Ο αλμπινισμός ή αλφισμός

O αλμπινισμός (αλφισμός, λευκοπάθεια ή λευκίτης) είναι γνωστός συνήθως στα ζώα και στον άνθρωπο, όταν αυτά δεν έχουν τον κανονικό χρωματισμό τους, αλλά είναι πιο ανοιχτόχρωμα ή λευκά. Ο αλφισμός προκαλείται από την έλλειψη χρωστικής και οφείλεται σε βλάβες γονιδίων, και τα άτομα αυτά έχουν πολύ ευαίσθητο δέρμα.

Ο αλμπινισμός στα φυτά

Υπάρχουν είδη που είναι παρασιτικά, δηλαδή παρασιτούν σε άλλα φυτά και έτσι δεν υπάρχει ανάγκη για φωτοσύνθεση. Τα περισσότερα, όμως, είδη για να επιβιώσουν πρέπει να φωτοσυνθέσουν, δηλαδή να έχουν χλωροφύλλη επομένως να είναι πράσινα. Υπάρχουν και μεμονωμένα άτομα φυτών (από αυτά τα είδη) που για γενετικούς λόγους είναι λευκά, δηλαδή έχουν αλμπινισμό! Αυτά τα άτομα δεν μπορούν να φωτοσυνθέσουν (αφού δεν έχουν χλωροφύλλη) και παρασιτούν σε άλλα δέντρα και συνήθως στους «γονείς» τους. Αλμπινισμός μπορεί να εμφανιστεί και σε μεμονωμένα μέρη του φυτού, όπως για παράδειγμα στα λουλούδια, που αντί για το κανονικό τους χρώμα (π.χ. κόκκινο) έχουν λευκό χρώμα ή συγκεκριμένα φύλλα που αντί για πράσινα είναι λευκά. Η ασθένεια είναι γνωστή και ως hypochromia (υποχρωμία). Πολλοί επιστήμονες προσπαθούν εδώ και πολλά χρόνια να «δημιουργήσουν» τέτοια φυτά για καλλωπιστικούς σκοπούς.

Ο αλμπινισμός στα ζώα

Αλφισμός (albinism) ονομάζεται μια χρωματική ιδιομορφία των ζώων εξαιτίας της παντελούς έλλειψης της χρωστικής ουσίας μελανίνης στο δέρμα. Τα μελανινοκύτταρα ενώ υπάρχουν, αποτυγχάνουν να συνθέσουν μελανίνη. Κύριο διακριτικό γνώρισμα των αλφικών ζώων είναι πως έχουν ροζ οφθαλμούς διότι χωρίς μελανίνη στο σώμα, το μόνο χρώμα προέρχεται από τα αιμοφόρα αγγεία πίσω από τους οφθαλμούς.

Σε μερικά αλφικά ζώα παράγονται άλλες χρωστικές όπως τα καρετονοειδή προσδίδοντας έναν ξανθωπό χρωματισμό. Ο λευκισμός (leucism) συγχέεται με τον αλφισμό αλλά διαφέρει από αυτόν. Ο λευκισμός οφείλεται σε ένα υποτελές αλληλόμορφο όπου συνήθως επηρεάζει όλες τις χρωστικές, όχι μόνο τη μελανίνη, ενώ ο αλφισμός προκαλείται από περισσότερα γονίδια.

Ο λευκισμός εκδηλώνεται σε δύο κύριες μορφές:

• ωχρός λευκισμός, όπου η μελανίνη μειώνεται ομοιόμορφα σε όλο το σώμα δίνοντας ένα ωχρό χρωματισμό, όχι εντελώς λευκό, και
• μερικός λευκισμός, όπου η απουσία της μελανίνης είναι σε τμήματα, δημιουργώντας λευκά μπαλώματα (Jehl 1985, Berdeen και Otis 2011).

Χαρακτηρίζεται από τη διατήρηση του χρώματος στους οφθαλμούς και τα πόδια. Ο μελανισμός είναι το ακριβώς αντίθετο της λευκοπάθειας και προκαλείται από την υπερβολική ύπαρξη χρωστικής μελανίνης στο δέρμα. Είναι πιο σπάνιος από τη λευκοπάθεια, με τα άτομα να χαρακτηρίζονται από πολύ σκοτεινό χρώμα στο τρίχωμα ή φτέρωμα. Εκτός από την επίδραση της κληρονομικότητας, οι δυσμορφίες έχουν αποδοθεί σε πολλούς περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Ο αλφισμός μπορεί να προκληθεί από τη διατροφή, το στρες, κάποια ασθένεια ή έναν τραυματισμό. Μπορεί να παρουσιαστεί κατά τη γέννηση ή και αργότερα κατά τη διάρκεια ζωής του ζώου. Ζώα που ζουν σε βιότοπους οι οποίοι βρίσκονται σε σπηλιές ή σε περιοχές που είναι συνήθως καλυμμένες με χιόνι παρουσιάζουν συχνότερα αλφισμό.

Όπως είναι γνωστό, το φως είναι αναγκαίο για τη δημιουργία και τη δράση των χρωστικών. Άτομα με λευκισμό εμφανίζονται πιο συχνά σε μικρούς και απομονωμένους πληθυσμούς. Αυτό είναι αναμενόμενο, διότι η αιμομιξία είναι πιο πιθανή.
Οι οικολόγοι θεωρούν τη λευκοπάθεια μειονέκτημα για τα άγρια ζώα για διάφορους λόγους, με το πιο προφανές μειονέκτημα την απώλεια της απόκρυψης από τους άρπαγες.

Τα άγρια ζώα με αλφισμό είναι επίσης σε μειονεκτική θέση λόγω της κακής όρασης. Η έλλειψη της χρωστικής ουσίας στα μάτια επηρεάζει την όραση, καθιστώντας δυσκολότερο για τα ζώα να βρουν τροφή ή να αποφύγουν τον κίνδυνο. Τα προβλήματα στην όραση διαφέρουν ανάλογα με το είδος του άγριου ζώου.
Η όραση είναι η κύρια αίσθηση των αρπακτικών πτηνών για τον εντοπισμό και την σύλληψη της λείας τους, ωστόσο παρατηρηθήκαν ενήλικα αρπακτικά με αλφισμό σε άγρια κατάσταση, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα πτηνά, ή ίσως μόνο τα αρπακτικά, δεν πρέπει να πάσχουν από τα ίδια προβλήματα όρασης με σύγκριση με άλλα είδη με αλφισμό.