Η τεχνητή γονιμοποίηση και η υιοθεσία στην Ελλάδα

Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης*

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, που είναι και το αρμόδιο στη διαδικασία της υιοθεσίας, εκτιμάται πως βρίσκονται σε κρατικά, δημοτικά και ιδιωτικά ιδρύματα περίπου 2.500 παιδιά τυπικής ανάπτυξης ή με αναπηρίες. Οι ειδικοί τονίζουν ότι θα πρέπει να προτιμάται η υιοθεσία σε σχέση με την παραμονή του παιδιού σε ένα ίδρυμα. Με την υιοθεσία, το ανήλικο θετό τέκνο εντάσσεται πλήρως στην οικογένεια του θετού γονέα, καθώς λαμβάνει το επώνυμο του θετού γονέα και υπάγεται στη γονική μέριμνά του. Επίσης διακόπτει κάθε δεσμό με τη φυσική του οικογένεια, με εξαίρεση τα κωλύματα γάμου του με τους εξ’ αίματος και εξ’ αγχιστείας συγγενείς του. Τα αποτελέσματα της δικαστικής απόφασης για την υιοθεσία αρχίζουν αφότου γίνεται τελεσίδικη.

Δυστυχώς σήμερα η κοινωνία μας πλήττεται από τη μεγάλη μάστιγα της παράνομης υιοθεσίας με την εμπορία βρεφών και παιδιών να βρίσκονται στο προσκήνιο , κυρίως από χώρες που βρίσκονται σε κατάσταση πολέμου ή από υπανάπτυκτες χώρες ή από κυκλώματα που εντοπίζουν εγκυμονούσες με οικογενειακά, οικονομικά ή ψυχολογικά προβλήματα και τις πείθουν να παραδώσουν μετά τον τοκετό το νεογνό τους έναντι σημαντικής χρηματικής αμοιβής.

Σήμερα η υιοθεσία τέκνων, μετά και τις τελευταίες τροποποιήσεις (νόμος 4538/2018, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με τον νόμο 4604/2019), έχει βελτιωθεί σημαντικά, μετά και την άρση και κατάργηση ψυχοφθόρων και χρονοβόρων γραφειοκρατικών διαδικασιών, που έθεταν σε ταλαιπωρία υιοθετούμενους και υποψήφιους γονείς. Η διαδικασία έχει ηλεκτρονικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό αφού κάθε νέα αίτηση καταγάφεται στο εθνικό μητρώο (μέσω της πλατφόρμας www.anynet.gr).

Με το εθνικό μητρώο θα αναζητούνται παιδιά σε όλη την Ελλάδα, ενώ θα αφορά και αυτά, που μέχρι τώρα ήταν σε ιδιωτικά ιδρύματα.

Μια πολύ σημαντική παράμετρος του νέου νόμου αφορά τα παιδιά, τα οποία διαμένουν σε ιδιωτικά ιδρύματα, ώστε να αποχωρήσουν από τα ιδρύματα και να βρουν οικογένεια. Εφόσον λοιπόν οι υποψήφιοι γονείς κριθούν κατάλληλοι, το ίδρυμα δεν μπορεί πλέον να κρατήσει πια τα παιδιά, αλλά πρέπει να τα δώσει.

Το δίκαιο της υιοθεσίας μετά την πρόσφατη μεταρρύθμισή του με τον ν.2447/1996, περιέχεται ως ενιαίο κείμενο στον Αστικό Κώδικα, αποτελώντας το δέκατο τρίτο κεφάλαιο του Οικογενειακού Δικαίου (Α.Κ. 1542-1588) .

Σημειώνεται πως η υιοθεσία προσβλέπει πρωτίστως στην εξυπηρέτηση του συμφέροντος του υιοθετούμενου. Ως συμφέρον νοείται όχι μόνο το οικονομικό αλλά και το ηθικό, το οικογενειακό, το κοινωνικό ή το ψυχολογικό συμφέρον. Για τον λόγο αυτόν πριν από την τέλεση της διαδικασίας της υιοθεσίας διεξάγεται επισταμένη κοινωνική έρευνα από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και κατατίθεται εμπρόθεσμα στο δικαστήριο σχετική έκθεση για μελέτη της καταλληλότητας των ενδιαφερόμενων αφ’ενός και αφ’ετέρου για το αν συμφέρει ή όχι τον υιοθετούμενο η υιοθέτησή του. Επίσης ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της νέας ρύθμισης είναι ότι καθιερώνεται ως κανόνας η υιοθεσία ανηλίκων (Α.Κ. 1542), ενώ η υιοθεσία ενηλίκων επιτρέπεται μόνον όταν ο υιοθετούμενος είναι τέκνο του/της συζύγου εκείνου που υιοθετεί (Α.Κ. 1547). Είδη υιοθεσίας:

-Ιδιωτική υιοθεσία σύμφωνα με την οποία ένα άτομο ή μια οικογένεια υιοθετεί το παιδί κάποιου άλλου προσώπου (συγγενικού ή αγνώστου).

-Κρατική υιοθεσία σύμφωνα με την οποία ένα άτομο ή μια οικογένεια υιοθετεί ένα παιδί από ίδρυμα.

-Διακρατική υιοθεσία σύμφωνα με την οποία ένα άτομο ή μια οικογένεια υιοθετεί ένα παιδί από το εξωτερικό. Υιοθεσία ανηλίκων που μετά τον ν. 2447/1996 αποτελεί τη σχεδόν αποκλειστική μορφή της υιοθεσίας, τελείται με δικαστική απόφαση ύστερα από αίτηση του υποψήφιου θετού γονέα (Α.Κ. 1549). Κατά τόπον αρμόδιο είναι το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου έχουν τη συνήθη διαμονή τους εκείνος που υιοθετεί ή εκείνος που υιοθετείται. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι εκείνη της εκούσιας δικαιοδοσίας. Η υιοθεσία ανηλίκων τηρείται μυστική. Αν ο ανήλικος προστατεύεται από κοινωνική υπηρεσία ή οργάνωση, η μυστικότητα ισχύει και έναντι των φυσικών γονέων. Το θετό τέκνο έχει δικαίωμα μετά την ενηλικίωσή του να πληροφορείται πλήρως από τους θετούς γονείς και από κάθε αρμόδια αρχή τα στοιχεία των φυσικών γονέων του (Α.Κ. 1559).

Για την τέλεση της υιοθεσίας απαιτείται η ύπαρξη ορισμένων προϋποθέσεων από τις οποίες άλλες μεν αφορούν στην πλευρά του υιοθετούντος, ενώ άλλες στην πλευρά του υιοθετούμενου. Ειδικότερα αυτός που υιοθετεί ανήλικο πρέπει:

-Να είναι ικανός για δικαιοπραξία (Α.Κ. 1543).

– Να έχει συμπληρώσει το τριακοστό έτος της ηλικίας του και να μην έχει υπερβεί το εξηκοστό (Α.Κ. 1543). Σε περίπτωση υιοθεσίας και από τους δύο συζύγους αρκεί η ηλικία αυτή να συντρέχει στο πρόσωπο του ενός (Α.Κ. 1545).

-Να έχει διαφορά ηλικίας από τον υιοθετούμενο τουλάχιστον 18 χρόνια αλλά όχι και περισσότερο από 50. Ο περιορισμός της ηλικίας δεν ισχύει για εκείνον από τους συζύγους που επιθυμεί να υιοθετήσει τέκνο που υιοθετείται ή έχει ήδη υιοθετηθεί από τον/τη σύζυγό του.

-Εάν είναι έγγαμος απαιτείται να συναινέσει στην υιοθεσία ο/η σύζυγός του. Η σχετική δήλωση παρέχεται αυτοπροσώπως ενώπιον του δικαστηρίου.

-Εάν αυτός που υιοθετεί έχει ήδη τέκνα, το δικαστήριο ανάλογα με την ωριμότητά τους οφείλει να ακούει και τη δική τους γνώμη.

Από την πλευρά του υιοθετούμενου πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις:

-Ο υιοθετούμενος να είναι ανήλικος δηλαδή να μην έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του.

-Να μην υιοθετείται το ίδιο πρόσωπο ταυτόχρονα από περισσότερους εκτός και αν είναι σύζυγοι. Επίσης να μην υιοθετείται πρόσωπο που είναι ήδη υιοθετημένο από άλλον, όσο τουλάχιστον διαρκεί η υιοθεσία.

-Αν ο υιοθετούμενος ανήλικος έχει συμπληρώσει το 12ο έτος της ηλικίας του απαιτείται να συναινέσει και αυτός αυτοπροσώπως ενώπιον του δικαστηρίου. Εξαίρεση ισχύει για την περίπτωση που ο υιοθετούμενος βρίσκεται σε κατάσταση ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής, πράγμα που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής του.

-Να συναινέσουν οι γονείς ή ο νόμιμος εκπρόσωπος του ανηλίκου. Η συναίνεση αυτή δεν επιτρέπεται να δοθεί προτού να συμπληρωθούν 3 μήνες από τη γέννηση του τέκνου.

Αν δεν συντρέξουν οι όροι του νόμου για την τέλεση της υιοθεσίας ή αν οι απαιτούμενες συναινέσεις ήταν ελαττωματικές (πλάνη ως προς την ταυτότητα του θετού γονέα ή το θετού τέκνου, απάτη ή απειλή) η υιοθεσία είναι ελαττωματική και μπορεί να προσβληθεί με την άσκηση των ένδικων μέσων.

Η υιοθεσία μπορεί να λυθεί με δύο τρόπους, είτε αυτοδίκαια είτε με δικαστική απόφαση.

Αυτοδίκαιη λύση:

Αυτοδίκαια λύεται η υιοθεσία σε περίπτωση γάμου μεταξύ θετού γονέα και θετού τέκνου κατά παράβαση του σχετικού κωλύματος γάμου (Α.Κ. 1576 και Α.Κ. 1360). Στην περίπτωση αυτήν της αυτοδίκαιης λύσης της υιοθεσίας, η σχέση που απορρέει από την υιοθεσία αίρεται αναδρομικά. Αν όμως ο γάμος του θετού γονέα με το θετό τέκνο ακυρωθεί, διατηρούνται από τη σχέση της υιοθεσίας τα περιουσιακά δικαιώματα του τέκνου, όπως είναι το δικαίωμα διατροφής του, το εξ’αδιαθέτου κληρονομικό του δικαίωμα και το δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομιά του θετού γονέα.

Λύση με δικαστική απόφαση

Στην κατηγορία αυτή υπάγονται:

-Η λύση της υιοθεσίας λόγω κάποιων σοβαρών παραπτωμάτων του θετού γονέα ή του θετού τέκνου από εκείνα που προβλέπονται στην Α.Κ. 1571.

-Η λύση της υιοθεσίας μετά από κοινή συμφωνία θετού γονέα και θετού τέκνου μετά την ενηλικίωσή του (Α.Κ. 1573). Από τη διάταξη του άρθρου 1579 του Αστικού Κώδικα συνάγεται ότι η υιοθεσία ενηλίκου επιτρέπεται μόνο όταν ο υιοθετούμενος είναι συγγενής έως και τον 4ο βαθμό εξ’αίματος ή εξ’ αγχιστείας αυτού που υιοθετεί. Στην περίπτωση υιοθεσίας ενηλίκων έχουν ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις που ισχύουν για την υιοθεσία ανηλίκου, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει διαφορετική ρύθμιση και τις οποίες θα εξετάσουμε ευθύς αμέσως. Έτσι:

-Στη περίπτωση υιοθεσίας ενηλίκου δεν υπάρχει μέγιστο όριο ηλικίας, ούτε μέγιστη διαφορά ηλικίας με τον υιοθετούμενο. Θα πρέπει όμως ο υποψήφιος θετός γονέας να έχει συμπληρώσει το 40ο έτος της ηλικίας του και να είναι μεγαλύτερος από τον υιοθετούμενο τουλάχιστον κατά 18 έτη.

-Για να υιοθετηθεί ένας ενήλικος πρέπει να συναινέσει σε αυτό και ο ίδιος. Αν είναι ανίκανος για δικαιοπραξία, τότε η σχετική συναίνεση δίδεται από τον νόμιμο εκπρόσωπό του. Αν ο υιοθετούμενος είναι έγγαμος, απαιτείται η συναίνεση και του/της συζύγου του, που δίδεται με αυτοπρόσωπη δήλωση ενώπιον του δικαστηρίου.

-Στο θέμα της διαδικασίας της υιοθεσίας, προκειμένου να υιοθετηθεί ένας ενήλικος θα πρέπει να υποβληθεί στο δικαστήριο κοινή αίτηση υιοθετούντος και υιοθετούμενου. Κοινωνική έρευνα και τήρηση μυστικότητας δεν προβλέπονται.

-Όσον αφορά στα αποτελέσματα της υιοθεσίας ο δεσμός του θετού τέκνου με τον φυσικό γονέα και τους συγγενείς του διατηρείται.

- Η υιοθεσία ενηλίκου λύνεται με δικαστική απόφαση, ύστερα από αγωγή του θετού γονέα ή του θετού τέκνου, αν συντρέχει παράπτωμα που δικαιολογεί την αποκλήρωση ή που συνιστά λόγο αχαριστίας του θετού τέκνου απέναντι σε αυτόν που το υιοθέτησε. Συναινετική λύση δεν προβλέπεται στη περίπτωση αυτή. Μέχρι τώρα, ο χρόνος αναμονής για τους υποψήφιους γονείς μπορεί να έφτανε τα έξι χρόνια, γεγονός που, είτε αποθάρρυνε πολλά ζευγάρια, είτε κατέφευγαν σε παράνομες μεθόδους απόκτησης ενός παιδιού.

Με το νέο νόμο για την αναδοχή και την υιοθεσία, απαιτούνται οκτώ ως δώδεκα μήνες για την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Οι υποψήφιοι γονείς ως τώρα υπέβαλαν το αίτημα, κατά κύριο λόγο στην Αθήνα, ανεξάρτητα με τον τόπο διαμονής τους. Με το νέο νόμο αρμόδια είναι όλα τα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας και όλες οι Περιφέρειες, δηλαδή οι γονείς θα μπορεί να κάνουν την αίτηση στην Καλαμάτα, στην Καβάλα ή σε όποια πόλη είναι κοντά ο τόπος διαμονής τους.

Για παράδειγμα, κάνει κάποιος αίτηση από την Ξάνθη, και αν δεν υπάρχει εκεί κοινωνικός λειτουργός για να έρθει σε επαφή με τους γονείς, ο Σύλλογος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας (ΣΚΛΕ) θα ορίζει έναν και η διαδικασία θα προχωράει. Επίσης, με το εθνικό μητρώο θα αναζητούνται παιδιά σε όλη την Ελλάδα, ενώ θα αφορά και αυτά, που μέχρι τώρα ήταν σε ιδιωτικά ιδρύματα.

Μια σημαντική παράμετρος του νέου νόμου αφορά τα παιδιά, τα οποία διαμένουν σε ιδιωτικά ιδρύματα, ώστε να φύγουν από τα ιδρύματα και να βρουν μια οικογένεια. Εφόσον οι υποψήφιοι γονείς κριθούν κατάλληλοι, το ίδρυμα δεν μπορεί να κρατήσει πια τα παιδιά, πρέπει να τα δώσει. Μέχρι τώρα ήταν στη διοικητική τους ευχέρεια αν θα δεχόντουσαν ή όχι. Άλλα ιδρύματα ήταν συνεργάσιμα σε αυτή την κατεύθυνση, άλλα όχι.

ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

Τεχνητή γονιμοποίηση- εξωσωματική

Σημαντικές βελτιώσεις στην τεχνική γονιμοποίηση, επιφέρει ο πρόσφατος νόμος. Βελτιώσεις σημαντικές, διότι η χώρα μας αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα και ταυτόχρονα η Ελλάδα έχει καταστεί πόλος έλξης επισκεπτών από το εξωτερικό, με σκοπό την τεχνική γονιμοποίηση, άρα απαιτείται εκσυγχρονισμός της σχετικής νομοθεσίας. Πρόκειται για νέο πλαίσιο για τις εξωσωματικές, το οποίο είναι περισσότερο ελεύθερο και υποστηρικτικό για τις γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν ακόμη και σε μεγαλύτερη ηλικία και χωρίς τη συναίνεση του συντρόφου . Σήμερα η Ελλάδα κατέχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας στην Ευρώπη με την εφαρμογή των πιο πρωτοποριακών τεχνικών, ενώ παράλληλα η ελληνική νομοθεσία είναι από τις πλέον προοδευτικές στην Ευρώπη. Η εξωσωματική γονιμοποίηση εμπλουτίζεται συνεχώς με καινοτόμες τεχνικές, ενώ οι νέες μέθοδοι και επιτεύγματα κάνουν τη διαδικασία περισσότερο προσιτή και λιγότερο επίπονη για τη γυναίκα, ανεβάζοντας εντυπωσιακά τα ποσοστά επιτυχίας. Ειδικότερα, ο νέος νόμος προβλέπει:

Αύξηση του ορίου ηλικίας στα 54 έτη.

Αύξηση του ηλικιακού ορίου των γυναικών που δύνανται να προσφύγουν σε ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από το 50ο στο 54ο έτος της ηλικίας τους, καθώς και η πρόβλεψη περί χορήγησης ειδικής άδειας για ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σε γυναίκες ηλικίας από 50 έτη και 1 ημέρα μέχρι 54 ετών.

Η δυνατότητα κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων και για κοινωνικούς λόγους, και η κατάργηση του ανώτατου ορίου των 20 ετών όσον αφορά τη διάρκειά της, το δικαίωμα του ατόμου να καταθέτει μη γονιημοποιημένο γεννητικό υλικό για κρυοσυντήρηση χωρίς τη συναίνεση του ή της συζύγου ή του μέρους με το οποίο έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή του συντρόφου του, καθώς και για ελεύθερη χρήση του σε περίπτωση διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου, διάστασης, λήξης ή καταγγελίας του συμφώνου συμβίωσης ή λήξης της ελεύθερης ένωσής του,

Η ρητή πρόβλεψη ότι η διάθεση γεννητικού υλικού για τη δημιουργία Τραπεζών Κρυοσυντήρησης ανεξάρτητα από την ύπαρξη ληπτών κατά το χρόνο της διάθεσης δεν αποτελεί απαγορευμένη διάθεση.

Η δυνατότητα λήψης και κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού δότη ή δότριας από Τράπεζα Κρυοσυντήρησης, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ληπτών τη δεδομένη χρονική περίοδο,

Η δυνατότητα του δότη ή της δότριας να αποφασίζει ο ίδιος ή η ίδια για την ανωνυμία του ή της,

Η ίδρυση Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (Μ.Ι.Υ.Α.) και Τράπεζας Κρυοσυντήρησης αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση προσώπων οροθετικών στον ιό της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπαρκείας.

Η διασφάλιση του σεβασμού της προσωπικότητας των ίντερσεξ ατόμων και του δικαιώματός τους στον σωματικό αυτοκαθορισμό, καθώς και η ρύθμιση των προϋποθέσεων υπό τις οποίες κατ’ εξαίρεση θα επιτρέπεται η παρέμβαση στα χαρακτηριστικά φύλου των ανηλίκων ίντερσεξ ατόμων.

Τα τελευταία χρόνια, έχει αναπτυχθεί ένας νέος πόλος έλξης επισκεψιμότητας στην χώρα μας, που προέρχεται από τον ιατρικό τουρισμό. Οι θεραπείες γονιμότητας αποτελούν πλέον τον κύριο τομέα μεταξύ των άλλων ιατρικών πεδίων που ωθεί χιλιάδες υπογόνιμα ζευγάρια του εξωτερικού, να επισκεφτούν την Ελλάδα.

15 Δεκεμβρίου, 2022

Με γνώμονα την ισχυροποίηση της γυναίκας και την υποστήριξη των επιλογών της, το νέο πλαίσιο που διαμορφώνεται στον υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, κατατάσσει τη χώρα μας στα πλέον προοδευτικά κράτη στον τομέα της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Με το νέο πλαίσιο σε ισχύ, αυξάνεται – με τη σύμφωνη γνώμη των ιατρών αναπαραγωγής – το όριο ηλικίας από τα 52 έτη στα 54 για τις γυναίκες που θέλουν να υποβληθούν σε εξωσωματική γονιμοποίηση και διασφαλίζονται τα δικαιώματα της γυναίκας σε ότι αφορά την κατάψυξη των ωαρίων και τη χρήση τους, ανεξάρτητα από τη συναίνεση του συζύγου/συντρόφου.

Ειδικά για την κατάψυξη των ωαρίων:

• επιτρέπεται η κρυοσυντήρηση ωαρίων όχι μόνο για ιατρικούς αλλά και για κοινωνικούς λόγους. Δηλαδή, παρέχεται η δυνατότητα στις γυναίκες να διατηρήσουν τα ωάρια τους και να κάνουν χρήση αυτών όποτε το επιθυμήσουν, ανεξάρτητα αν υπάρχει ή όχι ιατρικός λόγος (π.χ. ενδομητρίωση, καρκίνος, ισχυρή φαρμακευτική θεραπεία, κ. λπ.),
• καταργείται η απαιτούμενη συναίνεση του συζύγου για την κρυοσυντήρηση ωαρίων από τη γυναίκα που το επιθυμεί,
• επιτρέπεται στη διαζευγμένη γυναίκα να κάνει χρήση των κρυοσυντηρημένων ωαρίων της χωρίς τη συναίνεση του συζύγου/ συντρόφου

Γίνεται αντιληπτό λοιπόν, , ότι ο νομοθέτης όχι μόνο έρχεται πιο κοντά στην κοινωνία, απελευθερώνοντας τις επιλογές της γυναίκας, αλλά αναγνωρίζει ότι οι όποιοι δισταγμοί ή ενδοιασμοί είχαν διατυπωθεί στο παρελθόν, έχουν πλέον ξεπεραστεί λόγω της τεράστιας επιστημονικής προόδου που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως π.χ. η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης για την επιλογή των ωαρίων εκείνων που μπορούν να επιβιώσουν στη διάρκεια της διαδικασίας.

Το αίτημα για αύξηση του ορίου ηλικίας της γυναίκας στην εξωσωματική γονιμοποίηση είχε γίνει πιο έντονο τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο από τις γυναίκες αλλά και από τους γιατρούς. Χώρες, όπως το Ισραήλ και η Αυστραλία έχουν εδώ και χρόνια θεσπίσει το όριο των 54 ετών, ενώ αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ερευνητικών εργασιών που αποδεικνύουν ότι η κύηση σε υγιείς γυναίκες ηλικίας έως 55 ετών, είναι ασφαλής τόσο για την ίδια όσο και για το μωρό της.

Η κρυοσυντήρηση ωαρίων για κοινωνικούς λόγους (επαγγελματικοί ή προσωπικοί), είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρόκειται για μία μόδα. Πρόκειται για μία ιατρική πράξη που καλύπτει μία συνειδητή επιλογή της γυναίκας: να αποκτήσει αργότερα παιδί, αλλά με το δικό της βιολογικό υλικό νεότερης ηλικίας.

Ωστόσο, με το νομικό καθεστώς που ίσχυε, η χρήση των κατεψυγμένων ωαρίων μίας γυναίκας θα μπορούσε να επιτευχθεί μετά από συναίνεση του συζύγου ή συντρόφου. Τώρα, καταργείται αυτή η αναχρονιστική ρύθμιση και η γυναίκα είναι ελεύθερη να προχωρήσει στην απόψυξη των ωαρίων της, χωρίς την έγκριση του συζύγου/συντρόφου, ακόμα και αν έχουν χωρίσει.

Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν αποδεδειγμένα κάποιες από τις μεγαλύτερες μονάδες αναπαραγωγικής ιατρικής στην Ευρώπη, ενώ ένα στα 20 παιδιά κάθε χρόνο γεννιέται ύστερα από επιτυχημένη εφαρμογή κάποιας μεθόδου τεχνητής γονιμοποίησης. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός επίσης ότι ζευγάρια με προβλήματα υπογονιμότητας από όλο τον κόσμο επιλέγουν την Ελλάδα προκειμένου να αποκτήσουν ένα παιδί και να δημιουργήσουν την οικογένεια που ονειρεύονται. Προσωπικές ιστορίες επιτυχίας, αφιερώματα σε μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία και δημοσιεύσεις σε μεγάλα περιοδικά καταδεικνύουν την Ελλάδα ως έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για ιατρικό τουρισμό και το ξεκίνημα του ταξιδιού μιας νέας ζωής. Η συνεχής προσήλωση στην εξέλιξη των προσπαθειών, η συσσώρευση εμπειρίας, η επιμονή στην έρευνα, η υιοθέτηση νέων τεχνικών αλλά και τεχνολογιών αλλά και η ανάλυση της θεραπείας του κάθε ζευγαριού αλλά και του κάθε προσώπου ξεχωριστά συναποτελούν τα στοιχεία αυτά που σε συνδυασμό κατορθώνουν να αναδεικνύουν τη χώρα μας σε πρωτοπόρο στον τομέα της εξωσωματικής γονιμοποιήσης και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι γιατροί του κόσμου, υποστηρίζουν ότι τα εθνικά συστήματα υγείας στην Ευρώπη αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, καθώς η δημόσια υγεία στις περισσότερες χώρες της ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει καταστεί ακριβή και οικονομικά " ασύμφορη". Αντίθετα, στην Ελλάδα το εθνικό σύστημα υγείας, με τα διαχρονικά προβλήματα του, θεωρείται από τα πλέον προσβάσιμα σε όλους, με κοινωνικό χαρακτήρα.

Οι Γιατροί του Κόσμου προειδοποιούν σε νέα έκθεσή τους πως τα εθνικά συστήματα υγείας στην Ευρώπη αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων. Η έκθεση επισημαίνει ότι οι πολιτικές λιτότητας θέτουν τη δημόσια υγεία σε κίνδυνο και προτρέπει τις Ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις να επιβεβαιώσουν τις δεσμεύσεις τους για καθολική ιατρική κάλυψη.

Η έκθεση βασίζεται σε δεδομένα και συνεντεύξεις που συγκεντρώθηκαν από 43.286 ασθενείς, που επισκέφτηκαν τις κλινικές και τα λοιπά προγράμματα των Γιατρών του Κόσμου και των εταίρων τους σε 14 χώρες . Στους ασθενείς αυτούς περιλαμβάνονται τόσο πολίτες της εκάστοτε χώρας όσο και μετανάστες, πολίτες δηλαδή χωρών εκτός ΕΕ αλλά και ευρωπαίοι που μετανάστευσαν σε άλλα κράτη μέλη.

Η τεχνητή γονιμοποίηση προβλέπεται :

1. ΦΕΚ Νο 17 (27-1-2008) Νόμος 3305 – «Εφαρμογή της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής».
2. ΦΕΚ Νο 670 (16-4-2008) Περί καταβολής δαπανών και αποζημίωσης στις περιπτώσεις διάθεσης γαμετών χωρίς αντάλλαγμα και παρένθετης μητρότητας.
3. ΦΕΚ Νο 327 (18-1-2002) Νόμος 3089 – Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή. Η πρώτη προσπάθεια να μπει τάξη στην εξωσωματική- τεχνητή γονιμοποίηση έγινε το Δεκέμβριο του 2002. Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο Ν.3089 «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή». Στο νόμο αυτό:

Έγινε μια πρώτη προσέγγιση του ορισμού ορίου ηλικίας της γυναίκας πέραν του οποίου δεν θα επιτρέπονται περαιτέρω προσπάθειες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, χωρίς όμως πάλι να προσδιορίζεται με σαφήνεια.

Τροποποιήθηκαν (7 από τα 9 άρθρα) τα άρθρα του Αστικού Κώδικα (1463-1474) που ασχολούνταν με έννοιες της συγγένειας εξ αίματος και εξ αγχιστείας, με την τύχη (χρήση ή μη χρήση) του γενετικού υλικού ή των εμβρύων και της αναγνώρισης του τέκνου που προέκυψε σε περίπτωση θανάτου του ενός συντρόφου.

Έγινε μνεία για την έννοια της παρένθετης μητέρας και τη διαδικασία της δικαστικής άδειας για τη μεταφορά εμβρύων ξένου γεννητικού υλικού προς την ίδια.

Έγινε μνεία στη χρήση έγγραφης συγκατάθεσης που αφορά στην τύχη των κρυοσυντηρημένων εμβρύων ή γαμετών εν γένει (ωάρια ή σπέρμα).

Έγινε μνεία στην έννοια της ανωνυμίας των δοτών γενετικών υλικών (ωαρίων ή σπέρματος).

Τέλος, ετέθη με σαφή τρόπο ότι είναι δυνατή η προσβολή της πατρότητας του τέκνου που προκύπτει από προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής από τον πρώην σύζυγο γυναίκας που υπεβλήθη σε προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με άλλο σύντροφο, όταν από την έκδοση του διαζυγίου τους δεν έχει παρέλθει διάστημα πλέον των 300 ημερών.

Με το νόμο 4958/2022 (ΦΕΚ A 142 - 21.07.2022), επέρχονται προσθήκες στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή . Στο άρθρο 1455 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ.), περί της ιατρικής υποβοήθησης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, επέρχονται οι εξής τροποποιήσεις: α) το πρώτο εδάφιο τροποποιείται, ώστε η ιατρική υποβοήθηση να επιτρέπεται όχι μόνο για την αντιμετώπιση της αδυναμίας απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο ή για την αποφυγή μετάδοσης στο τέκνο σοβαρής ασθένειας, αλλά και για τη διατήρηση της γονιμότητας, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ιατρικής αναγκαιότητας, β) προστίθεται νέο πέμπτο εδάφιο, και το άρθρο 1455 Α.Κ. διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 1455

Η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή (τεχνητή γονιμοποίηση) επιτρέπεται μόνο για να αντιμετωπίζεται η αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο ή για να αποφεύγεται η μετάδοση στο τέκνο σοβαρής ασθένειας ή για να διατηρείται η γονιμότητα, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ιατρικής αναγκαιότητας. Η υποβοήθηση αυτή επιτρέπεται μέχρι την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής του υποβοηθούμενου προσώπου. Η ανθρώπινη αναπαραγωγή με τη μέθοδο της κλωνοποίησης απαγορεύεται. Επιλογή του φύλου του τέκνου δεν είναι επιτρεπτή, εκτός αν πρόκειται να αποφευχθεί σοβαρή κληρονομική νόσος που συνδέεται με το φύλο. Δωρεά γεννητικού υλικού μεταξύ συγγενών είναι επιτρεπτή μόνο μεταξύ συγγενών σε πλάγια γραμμή.

(*) Δικηγόρος - Συνταγματολόγος