Αντισυνταγματική η επιβολή καθαρισμού οικοπέδων, στους ιδιοκτήτες ακινήτων; Το πόρισμα του ΣτΠ

Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης*

Το πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη, επισημαίνει ότι το κράτος και οι σχετικοί φορείς είναι υπεύθυνοι για τη λήψη μέτρων κατά των πυρκαγιών με τις ενδεδειγμένες προληπτικές ενέργειες (διάνοιξη αντιπυρικών οδών, καθαρισμό ρεμάτων, υπογειοποίηση καλωδίων ηλεκτρισμού, καθαρισμό εκτάσεων παρακείμενων στο οδικό δίκτυο, καθαρισμό γύρω από τους πυλώνες ΔΕΗ- ΔΕΔΔΗΕ κτλ), όπως επίσης και για την πυρόσβεση . Όσον αφορά το υψηλό κόστος που προκύπτει για τους ιδιοκτήτες των ακινήτων, η γνωμοδότηση τονίζει ότι «θα προκύψει και το ζήτημα της δυσχέρειας ασφάλισης της περιουσίας κατά της πυρκαγιάς, γιατί εκτιμάται ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες θα απαιτήσουν την τήρηση των συγκεκριμένων μέτρων, πριν προβούν στη σύναψη σύμβασης, ενώ τα ασφαλιστήρια συμβόλαια που βρίσκονται σήμερα εν ισχύ, είναι πολύ πιθανό, να τροποποιηθούν με επαχθέστερα ασφάλιστρα για όσους πολίτες δεν έχουν προβεί στις προβλεπόμενες εργασίες» . Έχει αποδειχθεί, ότι στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, οι πυρκαγιές δεν οφείλονται στα ακαθάριστα οικόπεδα ιδιωτών, αλλά στην διαχρονική εγκατάλειψη του δάσους και στα εμπόδια που θέτουν συνεχώς τα δασαρχεία στους ιδιοκτήτες οικοπέδων- αγροτεμαχίων- κτημάτων. Η πανελλήνια ομοσπονδία ιδιοκτητών ακινήτων ( ΠΟΜΙΔΑ ) υποστήριξε ότι πολλοί ιδιοκτήτες δεν μπόρεσαν να συμμορφωθούν με την υποχρέωση καθαρισμού και δήλωσης των οικοπέδων τους στην πλατφόρμα λόγω διαφόρων παραγόντων, όπως:

Απόσταση των περιουσιακών στοιχείων από τον τόπο διαμονής:

Πολλοί ιδιοκτήτες διαμένουν μακριά από τα οικόπεδά τους και δυσκολεύτηκαν να οργανώσουν τον καθαρισμό.

Έλλειψη συνεργείων καθαρισμού και υψηλό κόστος:

Λόγω της αυξημένης ζήτησης, πολλοί ιδιοκτήτες αντιμετώπισαν δυσκολίες στην εύρεση συνεργείων και στο κόστος των υπηρεσιών.

Επιπλέον, η ΠΟΜΙΔΑ ζήτησε από τους δήμους της χώρας, να αναλάβουν την αποκομιδή της βιομάζας που προκύπτει από τον καθαρισμό των οικοπέδων, ώστε να μην επωμίζονται οι ιδιοκτήτες ακινήτων ένα επιπλέον κόστος, τη στιγμή που καταβάλουν φόρους , Ταπ και Ένφια. Ακόμα δεν υπάρχει οργάνωση, διότι μερικοί ιδιοκτήτες ακινήτων, καθαρίζουν το ακινητό τους και πολλά γειτονικά ακίνητα παραμένουν ακαθάριστα, οπότε μηδενίζεται η προσπάθεια ή το κράτος δεν καθαρίζει τα ρέματα ή το κράτος δεν καθαρίζει το δάσος. Πολλά ακίνητα παραμένουν αγνώστου ιδιοκτήτη και διαχρονικά παραμελημένα ή πολλά ακίνητα ανήκουν σε συνιδιοκτήτες όπου δεν υπάρχει καλή σχέση μεταξύ τους ή κατέχουν μικρό ποσοστό συνιδιοκτησίας επί του συνόλου.

Το άρθρο 17 του Συντάγματος προστατεύει ξεκάθαρα το δικαίωμα της ιδιοκτησίας του πολίτη , ενώ οι νόμοι και το Σύνταγμα του κράτους επιβάλουν την υποχρέωση της πολιτείας να καθαρίζει δασικούς δρόμους, να προβαίνει στην διάνοιξη νέων δασικών δρόμων, να καθαρίζει τα δάση, να καθαρίζει τα ρέματα, να καθαρίζει τα δημόσια ακίνητα, να μην επιτρέπει αυθαίρετα , να μεριμνά για την φύλαξη, να δημιουργεί αντιπυρικες Ζώνες, να κατεδαφίζει αυθαίρετα που βρίσκονται σε δασικές εκτάσεις. Η κοινή υπουργική απόφαση μεταφέρει την ευθύνη του κράτους που εισπράττει ΕΝΦΙΑ, ΤΑΠ, δημοτικά τέλη, φόρους που κατευθύνονται στα Δασαρχεία και τους Δήμους, φόρους που κατευθύνονται στην πολιτική προστασία, φόρους που κατευθύνονται στην πυροσβεστική υπηρεσία: μεταφέρει την ευθύνη του κράτους στον πολίτη, επιβάλλοντας του ένα επιπλέον τεράστιο κόστος, τη στιγμή που οι εργάτες χειρονακτικών εργασιών λιγοστέυουν . Υφίσταται έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού , ενώ παραμένουν ακίνητα εντός δασικών και αναδασωτέων εκτάσεων τα οποία, αν και έχουν κριθεί ως τελεσιδίκως αυθαίρετα, δεν κατεδαφίζονται. Απαιτείται νέος κανονισμός πυροπροστασίας με έμφαση στην προστασία της ανθρώπινης ζωής, της περιουσίας και του περιβάλλοντος , η δημιουργία αντιπυρικων ζωνών και η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, αφού η επαρχία ερημώνει.

Η αντικατάσταση των στεγών, η αντικατάσταση των κουφωμάτων, τα πυρίμαχα υλικά γύρω γύρω, οι μάντρες δύο μέτρα ύψους από άκαμπτα υλικά που σημαίνει μπετόν έχουν τεράστιο κόστος αδειοδότησης. Είναι έξω από τη δυνατότητα των πολιτών να συμμορφωθούν πλήρως, για οικονομικούς λόγους.

Πέρα από το υπέρογκο κόστος, όσοι διαμένουν μακριά από τα περιουσιακά τους στοιχεία, αδυνατούν να βρουν συνεργείο καθαρισμού.

Άλλο το αστικό οικόπεδο όπου εκεί μπορεί καθένας να μπει, να το καθαρίσει, να βρει ένα συνεργείο και το δηλώνει. Και είναι άλλο το θέμα των δασικών ακινήτων, όπου εκεί χρειάζεται να βρεις μηχανικούς, να κάνεις μελέτες, να καταθέσεις σε μια πλατφόρμα και στη συνέχεια να προβείς σε τεράστιες δαπάνες για να βάλεις πυρίμαχα υλικά στα σπίτια σου. Πρόβλημα υφίσταται στα οικόπεδα με περισσότερους του ενός συνιδιοκτήτες, στα εγκαταλελειμμένα εδώ και χρόνια ακίνητα, στα ακίνητα όπου οι ιδιοκτήτες διαμένουν μόνιμα στο εξωτερικό και στα ρέματα που ο καθαρισμός τους ανήκει στην αρμοδιότητα του κράτους. Ο ενδελεχής καθαρισμός των ρεμάτων σε περιοχές εντός οικισμού, ο καθαρισμός στις άκρες των δημοτικών δρόμων, ο καθαρισμός του περιβάλλοντος χώρου των αθλητικών κέντρων- πλατειών- παιδικών χαρών- πάρκων, ο καθαρισμός των δημοτικών ακινήτων, η απομάκρυνση αντικειμένων από δημόσιους Χώρους που ενδέχεται να αποτελέσουν εστία πυρκαγιάς, η απομάκρυνση αδέσποτων σκουπιδιών στις άκρες του δρόμου ή σε δημοτικά ακίνητα ή σε ρέματα εντός οικισμού, ο καθαρισμός των αγροτικών δρόμων και η δημιουργία νέων αγροτικών δρόμων ανήκουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των Δήμων.

Ο Συνήγορος του Πολίτη επισημαίνει ότι η κοινή υπουργική απόφαση εστιάζει σε μέτρα πυροπροστασίας των ακινήτων, τα οποία αφορούν τόσο το κέλυφος, όσο και τον περιβάλλοντα χώρο, ενώ εφαρμόζονται επιπρόσθετα των πυροσβεστικών διατάξεων, εφόσον αυτά είναι επαχθέστερα.

Σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, «το πλήθος των πολιτών που θα αναγκαστούν να συμμορφωθούν με αυτά τα μέτρα είναι εξαιρετικά μεγάλο, γιατί η εν λόγω ΚΥΑ θεσπίζει οριζόντιες διατάξεις – με μόνη παράμετρο μερικής διαφοροποίησης των υποχρεωτικών εργασιών την κλίμακα επικινδυνότητας του ακινήτου - που αφορούν τόσο τα ακίνητα εντός, όσο και τα ακίνητα εκτός σχεδίου, τα ακίνητα μόνιμης ή εξοχικής κατοικίας, όπως και τα ακίνητα οποιασδήποτε χρονολογίας κατασκευής, όσα και αυτά που πρόκειται να ανεγερθούν».

Στο σημείο αυτό επικεντρώνει την κριτική του στις ευθύνες του κράτους, καθώς όπως επισημαίνει «μέχρι σήμερα επιτρέπει την εκτός σχεδίου δόμηση, χωρίς να έχει προηγηθεί συγκεκριμένος χωροταξικός σχεδιασμός, χωρίς να έχει επιλύσει τα ζητήματα των κοινόχρηστων οδών σε συνάρτηση με την οικοδομησιμότητα των γηπέδων , απουσιάζουν βασικοί δρόμοι κλπ., ενώ, έχει κρίνει ως ανεκτά και τα μορφώματα οικισμών εντός δασών και δασικών εκτάσεων, με τις αντίστοιχες διατάξεις για τις οικιστικές πυκνώσεις. Πολλώ δε μάλλον παραμένουν ακίνητα εντός δασικών και αναδασωτέων εκτάσεων τα οποία, εάν και έχουν κριθεί ως τελεσιδίκως αυθαίρετα, δεν κατεδαφίζονται». Όσον αφορά την αντιπυρική προστασία, ο Συνήγορος τονίζει ότι «συχνά σημειώνονται καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων αντιπυρικής προστασίας εντός δασών και δασικών εκτάσεων. Η διοίκηση και οι σχετικοί φορείς είναι υπεύθυνοι για τη λήψη μέτρων κατά των πυρκαγιών με τις ενδεδειγμένες προληπτικές ενέργειες (διάνοιξη αντιπυρικών οδών, υπογειοποίηση καλωδίων ηλεκτρισμού, καθαρισμό εκτάσεων παρακείμενων στο οδικό δίκτυο κτλ), όπως επίσης και για την πυρόσβεση».

Και προσθέτει με έμφαση ότι «το κράτος δεν είναι συνταγματικά αποδεκτό (άρθρα 24 και 17 του Συντάγματος) να μετακυλύει, σε μεγάλο βαθμό, τις ευθύνες της προστασίας της περιουσίας και του περιβάλλοντος από τις πυρκαγιές στους ιδιώτες, με υπέρμετρα, μάλιστα, επαχθείς οικονομικά όρους για αυτούς».

Και όπως είχε επισημάνει και ο πρόεδρος της ΠΟΜΙΔΑ, «η επίμαχη ΚΥΑ θίγει το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της ιδιοκτησίας (άρθρο 17), καθώς, όπως προαναφέρθηκε, τα έξοδα υλοποίησης των υποχρεωτικών μέτρων πυρασφάλειας είναι υπέρογκα και όσοι πολίτες δε δύνανται να τα καταβάλλουν θα κατευθυνθούν αναγκαστικά προς την επιλογή μεταβίβασης των ακινήτων τους ή θα βρεθούν υπόχρεοι καταβολής υψηλών διοικητικών προστίμων, που καμία αντιστοιχία δεν έχουν με τα πρόστιμα που προβλέπονται στις υφιστάμενες πυροσβεστικές διατάξεις».

Τέλος, ο Συνήγορος του Πολίτη επισημαίνει ότι οι πυροσβεστικές διατάξεις περί καθαρισμού εκτάσεων που ίσχυαν και ισχύουν μέχρι σήμερα κατά την άποψη της Αρχής, είτε όσον αφορά τους καθαρισμούς είτε τα πρόστιμα, «είναι επαρκείς, πλήρως λειτουργικές και εφαρμόσιμες από όλους τους πολίτες» και πως «τα μέτρα, τα οποία ήδη ισχύουν με τις πυροσβεστικές διατάξεις, είναι πλήρη και επαρκή τόσο για την προστασία του περιβάλλοντος όσο και των ακινήτων».

Καταλήγοντας προτείνει τα περιστατικά παράλειψης καθαρισμού των εκτάσεων θα έπρεπε, πιθανά, να αντιμετωπιστούν με υψηλότερα πρόστιμα, προκειμένου οι πολίτες να προβαίνουν αμελητί στις απαιτούμενες ενέργειες, σημειώνοντας ότι «είναι απαραίτητη η οργάνωση, στελέχωση και υποστήριξη των αρμοδίων υπηρεσιών των Δήμων ώστε να πραγματοποιούνται περισσότεροι έλεγχοι σε τακτική βάση και η στελέχωση των πυροσβεστικών υπηρεσιών».

Και κρίνει ότι «προς τη σωστή κατεύθυνση είναι η δημιουργία ενός ενιαίου συστήματος παρακολούθησης των ελέγχων και της πορείας του καθαρισμού των γηπέδων από την κεντρική διοίκηση, αλλά και ο καθαρισμός ρεμάτων, δασικών δρόμων, δημοσίων ακινήτων κλπ που ανήκουν στην αρμοδιότητα του κράτους». Θα πρέπει να κατοχυρωθεί ουσιαστικά η υποχρέωση των Δήμων , για την απομάκρυνση κλαδιών , χορταριών κλπ από τον καθαρισμό οικοπέδων, ώστε να μην επωμίζεται ο φορολογούμενος πολίτης ένα επιπλέον κόστος. Άρα, ο Συνήγορος του Πολίτη, ζητάει βελτιώσεις και ταυτόχρονα επισημαίνει με έμφαση ότι «το κράτος δεν είναι συνταγματικά αποδεκτό (άρθρα 24 και 17 του Συντάγματος) να μετακυλύει, σε μεγάλο βαθμό, τις ευθύνες της προστασίας της περιουσίας και του περιβάλλοντος από τις πυρκαγιές στους ιδιώτες, με υπέρμετρα, μάλιστα, επαχθείς οικονομικά όρους για αυτούς».

(*) Δικηγόρος Αθηνών – Συνταγματολόγος