Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων - 10 Δεκεμβρίου

Γράφει ο Ηλίας Παναγιωτακάκος

«Πιστεύω πως ο μοναδικός τρόπος για να προστατέψω τα δικαιώματά μου είναι, να προστατέψω τα δικαιώματα των άλλων»

Ντουάιτ Αϊζενχάουερ Αμερικανός Στρατηγός & Πρόεδρος των Η.Π.Α.

Σαν σήμερα, στις 10 Δεκεμβρίου 1948, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το θεμελιώδες κείμενο που έθεσε τις βάσεις για έναν κόσμο όπου η αξιοπρέπεια και η ελευθερία του ανθρώπου αποτελούν αδιαπραγμάτευτα αγαθά. Η επίσημη θέσπισή της ημέρας αυτής ως Παγκόσμιας Ημέρας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πραγματοποιήθηκε το 1950 και από τότε, κάθε χρόνο, η ανθρωπότητα καλείται να αναμετρηθεί με τις αξίες που δεσμεύτηκε να προστατεύει.

Ένα όραμα χωρίς εξαιρέσεις

Η Διακήρυξη του 1948 δεν ήταν απλώς ένα κείμενο∙ ήταν μια κραυγή ελπίδας. Ένα κάλεσμα για έναν κόσμο ελεύθερο, δίκαιο και ειρηνικό, χωρίς διακρίσεις, χωρίς αποκλεισμούς, με δικαιώματα που ανήκουν σε όλους. Στον πυρήνα της βρίσκεται η αναγνώριση ότι η αξία του ανθρώπου είναι ενιαία, αδιαπραγμάτευτη και καθολική.

Η διαδρομή των δικαιωμάτων μέσα στους αιώνες

Η έννοια των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» δεν δημιουργήθηκε απότομα. Διαμορφώθηκε μέσα σε αιώνες φιλοσοφικών ζυμώσεων και κοινωνικών αγώνων.

• Το 1689, το Αγγλικό Κοινοβούλιο με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων έθεσε τέλος στην ελέω Θεού βασιλεία και καθιέρωσε την υπεροχή του νόμου έναντι του μονάρχη.
• Το 1776, η Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας διακήρυξε ότι «όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι».
• Το 1789 και το 1793, οι Γαλλικές Διακηρύξεις των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη θεμελίωσαν την ελευθερία, την ισότητα και την αδελφοσύνη ως πυλώνες της κοινωνικής ζωής.
• Τα πρώτα Συντάγματα της Ελληνικής Επανάστασης το 1821 προστάτευσαν θεμελιώδη δικαιώματα, ενσωματώνοντας την ιδέα ότι η ελευθερία είναι δικαίωμα – όχι προνόμιο.

Ένας κόσμος τραυματισμένος ζητά δικαιοσύνη

Ο εικοστός αιώνας, σημαδεμένος από δύο Παγκόσμιους Πολέμους, άφησε πίσω του εικόνες απερίγραπτης φρίκης. Εκατομμύρια νεκροί, τραυματίες, πρόσφυγες, ορφανά παιδιά. Ανεκτίμητες απώλειες σε υποδομές υγείας, παιδείας και πολιτισμού. Η ανθρωπότητα, συγκλονισμένη από τα εγκλήματα του πολέμου, του φασισμού και του ρατσισμού, κατανόησε πως χωρίς δικαιώματα δεν υπάρχει ειρήνη, ούτε ασφάλεια, ούτε ανάπτυξη.

Η Διακήρυξη του 1948 ήταν το αποτέλεσμα αυτής της συνειδητοποίησης: Μια συλλογική δέσμευση ότι ο κόσμος δεν θα επιτρέψει ξανά να πέσει στο σκοτάδι.

Οι σύγχρονες απειλές του 21ου αιώνα

Κι όμως, δεκαετίες αργότερα, τα προβλήματα δεν εξαφανίστηκαν. Σε πολλές περιπτώσεις, εντάθηκαν.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια υφίστανται δυσανάλογες παραβιάσεις και περιορισμούς.

• Η παιδική εργασία και η εκμετάλλευση επιμένουν σε πολλές περιοχές του πλανήτη.
• Η ελευθερία έκφρασης, στον πραγματικό και στον ψηφιακό κόσμο, δέχεται συνεχείς πιέσεις.
• Η ελευθερία του Τύπου υπονομεύεται ακόμη και σε χώρες που θεωρούνται δημοκρατικές.
• Σε όλη την Ευρώπη, ακραίες αντιλήψεις, νεοναζιστικές και φασιστικές, βρίσκουν ξανά χώρο.

Η προστασία των πολιτών από τον ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία και τη βία δεν αποτελεί μόνο δικαίωμα∙ είναι προϋπόθεση για τη δημοκρατία και τη συνοχή των κοινωνιών μας. Και είναι ευθύνη όλων μας.

70 χρόνια φως

Για περισσότερα από 70 χρόνια, η Οικουμενική Διακήρυξη αποτελεί έναν παγκόσμιο φάρο. Έναν φάρο αξιοπρέπειας, ισότητας και ελπίδας για όσους ζουν στο περιθώριο, για όσους διώκονται, για όσους αγωνίζονται να ακουστούν.Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οικουμενικά, αδιαίρετα και αδιαπραγμάτευτα. Δεν μπορεί κανείς να διαλέξει ποια θα υπερασπιστεί και ποια όχι. Τα πολιτικά, ατομικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά δικαιώματα είναι ένα ενιαίο σύνολο.

Τιμούμε τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων. Κάθε μέρα, σε κάθε γωνιά του κόσμου, υπάρχουν άνθρωποι που θέτουν σε κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή για να προστατεύσουν άλλους.

Τους οφείλουμε σεβασμό.

Τους οφείλουμε στήριξη.

Τους οφείλουμε συνέχιση του έργου τους.

Επίλογος

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι μια αφηρημένη αρχή· είναι η καθημερινή μας ευθύνη. Δεν είναι μόνο νόμοι και διακηρύξεις· είναι οι ζωές των ανθρώπων γύρω μας. Καθεμία και καθένας από εμάς κρατά ένα κομμάτι αυτής της παγκόσμιας υπόσχεσης:

Ότι δεν θα επιτρέψουμε το σκοτάδι της μισαλλοδοξίας να επιστρέψει.

Ότι θα υψώνουμε τη φωνή μας όταν κάποιος φιμώνεται.

Ότι θα στεκόμαστε δίπλα σε όσους απειλούνται, γιατί τα δικαιώματά τους είναι και δικά μας.

Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι απλώς καθήκον· είναι ο μόνος τρόπος να διατηρήσουμε ζωντανή τη Δημοκρατία, την ειρήνη και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Ας επιλέξουμε όχι την αδιαφορία αλλά την στάση.

Όχι τη σιωπή αλλά τη συμμετοχή.

Όχι τον φόβο αλλά την ευθύνη.

Γιατί ο κόσμος που θα αφήσουμε πίσω μας δεν θα καθοριστεί από όσα είδαμε, αλλά από όσα τολμήσαμε να προστατεύσουμε.