Γράφει η Ελεάννα Βλαστού* / kathimerini.gr

«Δεν έχουμε Ιντερνετ» – αυτή ήταν η πρώτη κουβέντα που άκουσα όταν επέστρεψα σπίτι. «Τι; Αποκλείεται!» «Εντοπίστηκε ένα πρόβλημα στη γραμμή, όλος ο δρόμος δεν έχει σύνδεση». «Αποκλείεται. Βρισκόμαστε στο κεντρικό Λονδίνο και αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει». Αρνηση, κρύος ιδρώτας και δικαιολογίες. «Και πώς θα στείλω το άρθρο;» «Υπάρχουν τρόποι, αν και καλό είναι να μην το στέλνεις δέκα λεπτά πριν από το κλείσιμο της εφημερίδας». Και αυτό ήταν. Ξεκίνησα να μαλώνω μόνη μου, όπως συχνά συμβαίνει στο σπίτι μας, καθώς οι υπόλοιποι είναι απολύτως ήρεμοι. «Φυσικά, η χώρα είναι σε κατάρρευση και ποιος ευθύνεται για όλα αυτά;» «Ο Μπόρις δεν ευθύνεται πάντως για τον εθισμό σου» – αυτό ειπώθηκε σε απολύτως χαμηλό τόνο. Λεκτικοποιήθηκε αυτό που θα ήθελα να μην ισχύει.

Αλλά ισχύει, αναγνώστες. Νομίζω η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζω αυτή τη στιγμή είναι η διεκδίκηση της κονιορτοποιημένης προσοχής μου. Οι περιορισμοί της πανδημίας επιτάχυναν τη διαδικασία του θρυμματισμού της αυτοπειθαρχίας και ενέτειναν τον εθισμό ταχύρρυθμα. Η αυτοπειθαρχία –όπως κι όλα– είναι εύθραυστη, δεν είναι κάτι που μοντάρεται και μένει έτσι για πάντα.

Επειτα από μεγάλο –όπως μου φάνηκε– διάστημα χωρίς Ιντερνετ κατέληξα στο απλούστατο: η βραδύτητα θρέφει την προσοχή. Βγήκα και αγόρασα τα φυσικά αντίτυπα των εφημερίδων και άκοπα συγκεντρώθηκα απερίσπαστη στην ανάγνωση. Η ηλεκτρονική συνδρομητική ανάγνωση είναι μια εντελώς διαφορετική εμπειρία. Παύει να είναι γραμμική, παύει να είναι διάβασμα. Είναι ένα μανιακό κοίταγμα προς διάφορες κατευθύνσεις. Αν υποθέσουμε ότι διαβάζω online ένα άρθρο για το Ισραήλ και δεν γνωρίζω κάποιο συμβάν, ανοίγω ταυτόχρονα ένα άλλο παράθυρο και πληροφορούμαι για το γεγονός. Κατόπιν εισχωρώ στο λαγούμι που λέγεται YouTube. Βλέπω ένα βίντεο σχετικό με το θέμα, με καλύπτει. Αφήνω τον υπολογιστή για να φτιάξω έναν καφέ και όταν επανέρχομαι εξακολουθούν να προβάλλονται βίντεο. Ισως βρισκόμαστε στο τρίτο στη σειρά και αφορά στους αρνητές του Ολοκαυτώματος. Δεν εμφανίζει υλικό που θεωρεί ότι καλύπτει τα ενδιαφέροντά μου, προβάλλει ό,τι θα μου τραβήξει την προσοχή για να περάσω πολλή ώρα μαζί του. Και τι τραβάει την προσοχή; Αυτό που μας θυμώνει. Είμαι έμπλεη θυμού και επισήμως πλέον δεν μπορώ να συγκεντρωθώ.

Μετά, είναι το συνεχές «τσεκάρισμα» και το αέναο «σκρολάρισμα». Κοίταγμα στις κλήσεις, στα email, στα μηνύματα. Κοίταγμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ποστάρισμα μιας φωτογραφίας στο Ινσταγκραμ, είσπραξη αντιδράσεων, άμεση μικροϊκανοποίηση. Ο πραγματικός κόσμος δεν μπορεί να δώσει likes και καρδιές και το κάθε τσεκάρισμα δεν ισοδυναμεί με τα χαμένα λεπτά του κοιτάγματος. Ο χρόνος επαναφοράς της αυτοσυγκέντρωσης είναι ο διπλάσιος και ο πραγματικός κόσμος είναι πιο περίπλοκος, μεστός αποχρώσεων. Τα γνωρίζω αυτά παρόλο που είμαι νεότατη, πλησιάζω τα πενήντα.

Ζούμε σε μια κοινωνία που μας πολιορκούν τα τεχνητά διεγερτικά, αλλά βομβαρδιζόμαστε επίσης από πληροφορία. Παρ’ όλα αυτά, έχουμε απεμπολήσει τους πνευματικούς ή τους χρονικούς πόρους για να αφεθούμε και να κάνουμε τις συνδέσεις σεβόμενοι τους περιορισμούς και τη χωρητικότητα του μυαλού. Το ότι τα περνούμε όλα στα γρήγορα δεν σημαίνει ότι αφήνουμε το μυαλό να περιπλανηθεί. Καταναλώνουμε χωρίς αφομοίωση και ταξινόμηση της πληροφορίας. Είναι ένα είδος διανοητικής χρεοκοπίας. Η δημιουργία δεν είναι μια σκέψη που ξεπετάγεται από το μυαλό, είναι δύο γεγονότα που γνωρίζουμε και ξαφνικά συνδυάζονται, ενώνουμε τις τελείες, σχετίζουμε και βγαίνει μια ιδέα που αξίζει. Αυτό απαιτεί χρόνο, ηρεμία και εποικοδομητική περιπλάνηση του μυαλού.

Το Διαδίκτυο λειτουργεί με τη λογική της χειραγώγησης, όπως δουλεύουν τα μαγικά τεχνάσματα. Ο μάγος δείχνει το κέρμα, το εξαφανίζει και έπειτα το εμφανίζει. Η μαγεία συντελείται ακριβώς τη στιγμή της διάσπασης της προσοχής. Ο μάγος –αν αξίζει– χειρίζεται την ατροφία της εστίασης χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε. Και φυσικά, όποιος χειρίζεται τα τυφλά σημεία και την ευαλωτότητά μας μάς έχει στο χέρι. Η παλιότερη τεχνολογία –έντυπα, ραδιόφωνο, τηλεόραση– μοιάζει αβλαβής γιατί δεν μπορεί να εισχωρήσει στο μυαλό. Τώρα η τεχνολογία διαθέτει την πληροφορία, ποιος είσαι, τι σε συγκινεί, τι σε θυμώνει. Εκμεταλλεύεται τα τρωτά σημεία. Το μοντέλο της δουλειάς τους που αποφέρει χρήματα είναι απλό: ώρες στην οθόνη. Αναρωτιέμαι, με τόσο μειωμένη συγκέντρωση πώς μπορούμε να ασχοληθούμε με τα σημαντικά και τα επείγοντα που συμβαίνουν στον πλανήτη, με τόσο εξασθενημένη αντίληψη πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε την αλήθεια από τις θεωρίες συνωμοσίας, με τέτοια έλλειψη διαύγειας πώς θα γράψω το άρθρο της επόμενης εβδομάδας; Αναρωτιέμαι. Θέλω ν’ αυτοπειθαρχώ παρόλο το χαμηλό μου ανοσοποιητικό, αλλά υπάρχουν εκατοντάδες επίμονοι έξυπνοι μηχανικοί πίσω από τις οθόνες και τις πλατφόρμες που δουλεύουν για το αντίθετο.

* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

* Τα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα τη γνώμη του notospress.gr