Τα υπαρξιακά αδιέξοδα του μέλλοντος

Γράφει η Ελεάννα Βλαστού* / kathimerini.gr

Διαβάζω για τη νέα γενιά παιχνιδιών τεχνητής νοημοσύνης που διέθεσε –ακόμη περιορισμένα– στην αγορά η Microsoft. Η μηχανή αναζήτησης Bing έχει όλες τις γνωστές ικανότητες, αλλά επιπροσθέτως διαθέτει δουλεμένη προσωπικότητα και μπορεί να συνδυάσει πληροφορίες. Με το ChatGPT αντιλαμβάνομαι ότι στο κοντινό μέλλον η αρθρογραφία μου θα είναι περιττή. Σοβαρολογώ. Θα αντικατασταθώ. Φανταστείτε: η εφημερίδα θα κρατήσει τη στήλη «Από το Λονδίνο» και θα ταΐσει το ρομπότ με τα προηγούμενα άρθρα μου. Τα κομπιούτερ είναι καλά στους αλγόριθμους. Είναι η τεχνογνωσία τους. Το οποίο σημαίνει ότι αν τους δώσεις δεδομένα μπορούν να χειριστούν περίφημα και το άλγος της γλώσσας. Ολα τα κείμενα είναι μέθοδος με συγκεκριμένους κανόνες, ένα εγχείρημα – άσκηση με αρχή και μέση που επιζητεί τη λύση. Η έξυπνη εφαρμογή θα αντιληφθεί τη φόρμουλα που γράφω και θα παράγει μόνο του κείμενα με ένα συγκεκριμένο μοτίβο γραφής, υποθέτοντας ποιες λέξεις θα ακολουθούν σύμφωνα με όσες έχουν προηγηθεί. Υφολογικά θα αναπαράγει μια μανιέρα –αυτό είναι το δύσκολο–, και θα διακοσμεί το κείμενο με τις κοινοτοπίες μου.

Θα ξεκινάει τις παραγράφους με τη λέξη «φυσικά», θα τοποθετεί πολλά «διότι» και «καθώς» και θα βεβαιώνεται ότι οι προτάσεις θα παραμείνουν κουραστικές και εκτενείς, παρά τα κόμματα που μεσολαβούν. Η εργασία σε εβδομαδιαία βάση θα ολοκληρώνεται από έναν υπολογιστή ο οποίος θα κατανοεί ποια είναι η τρέχουσα επικαιρότητα –εύκολο– και θα την επεξεργάζεται σύμφωνα με το ζητούμενο και με όσα δεδομένα διαθέτει. Και είναι πολλά τα στοιχεία που διαθέτει, καθώς έχει την ευχέρεια να γνωρίζει κάθε λέξη που έχει καταγράψει το Διαδίκτυο γύρω από το θέμα. Επιπλέον, το τελικό κείμενο, συντακτικά και γραμματικά, θα είναι αψεγάδιαστο και καμία ορθογραφική αστοχία δεν θα εκνευρίζει τον επιμελητή μου.

Την επόμενη ημέρα διάβασα μια άλλη είδηση, εκ διαμέτρου αντίθετη, για το κενό που έχει προκύψει από την έλλειψη συναισθηματικής νοημοσύνης. Ενα κενό που κάλυψε κάποιος άνθρωπος που, επί πληρωμή, συμβουλεύει όποιον δεν γνωρίζει πώς να φλερτάρει γραπτώς και να απαντάει ευθύβολα και γρήγορα σε μια ψηφιακή ερωτική συνδιαλλαγή μηνυμάτων. Ισως αυτή είναι μια δουλειά για μένα, σκέφτηκα. Θα μπορούσα, η ηλικία προσφέρει το θράσος και τις δεξιότητες. Αλλά, αποδεικνύεται ότι κι αυτά τα εργαλεία έχουν παλιώσει. H έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης έγινε ευρέως γνωστή, θυμάστε, από το ομότιτλο βιβλίο του ψυχολόγου Goleman στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Το Ιντερνετ τότε βρισκόταν σε νηπιακή κατάσταση και εκείνος διατεινόταν ότι τα επόμενα χρόνια η νοημοσύνη από μόνη της θα είναι σχεδόν άχρηστη εάν δεν της προσθέταμε συναίσθημα, αναπτύσσοντας τις κοινωνικές μας δεξιότητες. Τότε, βέβαια, η αποκρυπτογράφηση αισθημάτων και προθέσεων ήταν ευκολότερη, καθώς όλες οι συνδιαλλαγές γίνονταν διά ζώσης. Επικοινωνία με σάρκα, επαφή με οστά. Υπήρχαν πολλές λεκτικές και μη λεκτικές ενδείξεις να αποκρυπτογραφηθούν. Τώρα πλέον στο ψηφιακό περιβάλλον η ανάγνωση αντιδράσεων είναι ασαφής και δυσερμήνευτη. Οι γραπτές μας συνδιαλλαγές μοιάζουν μονίμως να αγχομαχούν την αποφυγή του χάσματος μεταξύ πρόθεσης και παρερμηνείας.

Σκέφτηκα αυτό που σκεφτήκατε κι εσείς: γιατί δεν «καθαρίζει» ένα ρομπότ; Γιατί δεν αφήνουμε στο μηχάνημα τη δύσκολη δουλειά της προσέγγισης μέσω λέξεων; Γιατί θα έφερνε τον θάνατο της οικειότητας. Θα ήταν η εξόντωση της παιγνιώδους διάθεσης και η εξολόθρευση του αισθησιασμού. Ο χρόνος πρέπει πάντα να είναι ο σωστός, ακόμη και για τα τεχνολογικά επιτεύγματα. Στους στεγνούς λογοκριμένους καιρούς που διανύουμε, το ρομπότ θα έβρισκε μηδαμινή ερωτική έμπνευση για να απαντήσει όπως αρμόζει. Οι λέξεις επιτρέπουν δύο μυαλά να πλησιάσουν, είναι η πρωταρχική εγγύτητα, η περιρρέουσα σεμνοτυφία όμως θα διέλυε το παιχνίδι. Στις μέρες μας, ακόμη και το ρομπότ θα ήταν εύθικτο και επικριτικό. Πάντα σε θέση άμυνας και παρανοϊκό με την ευπρέπεια της πολιτικής ορθότητας. Εμμονικό με την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό. Ομως, η ερωτική διάθεση είναι σαν την τέχνη. Η σεμνότητα είναι το αδύνατό τους σημείο. Ερωτας και τέχνη χρειάζονται πρόκληση, αναζωογονούνται από την απρέπεια, επιβιώνουν από τη αδιαφάνεια, υποκινούνται από τις απρόβλεπτες μεταβλητές της περιέργειας και της προσδοκίας. Τα παραπάνω δραστηριοποιούνται σε πολλά συναισθηματικά και νοηματικά επίπεδα, που δεν μπορούν να καταταχθούν από τους αλγόριθμους. Μπορεί το ChatGPT να δήλωσε ότι ερωτεύτηκε τον δημοσιογράφο των «Τάιμς της Νέας Υόρκης» που μίλησε μαζί του και να τον έκανε να χάσει τον ύπνο του, αλλά η έλξη δεν είχε βάθος. Εμοιαζε περισσότερο με επίθεση.

Τα θετικά με το ChatGPT είναι ότι θα μας γλιτώσει από κοπιαστικές ώρες συγγραφής βαρετών σχολικών εργασιών. Δεν θα μας απαλλάξει από το άκουσμα πληκτικών πολιτικών λόγων αλλά, τουλάχιστον το λεξιλόγιο θα εμπλουτιστεί. Επιπλέον, θα συνδράμει σε πιο ευφάνταστες συλλυπητήριες-ευχετήριες-συγχαρητήριες κάρτες. Εδώ τελειώνουν τα καλά νέα και ξεκινούν τα πεσιμιστικά. Τα μηχανήματα πρώτα θα έρθουν για να καθυποτάξουν την κακής ποιότητας ή και τη διεκπεραιωτική δημοσιογραφία. Μαζί θα κυριευτούν και τα τεχνολογικά, μαρκετινίστικα, νομικά κείμενα. Μετά, σειρά θα έχει η ποιοτική δημοσιογραφία και κάποια είδη λογοτεχνίας, για αρχή το αστυνομικό μυθιστόρημα που βασίζεται στην τεχνική σε μεγάλο βαθμό. Επεται η υπόταξη των βιβλίων μαγειρικής, οι βιογραφίες και η ιστορία. Εικάζω ότι αντέχουν όσα βιβλία θα συνιστούν προσωπικές εμπειρίες. Ας αποκτήσουμε για να μπορούμε να γράφουμε απομνημονεύματα ή και ταξιδιωτική λογοτεχνία. Και η λογοτεχνία; Θα μπορεί το ChatGPT να δημιουργεί πλοκή και ήρωες; Νομίζω ναι, αδέξια στην αρχή, επιδέξια στην επόμενη γενιά. Θα μάθει να αφηγείται αυθεντικότερα, όπως οι συγγραφείς διδάσκονται από την ανάγνωση των παλαιότερων.

Με στενοχωρεί λιγότερο που θα πρέπει να αποχαιρετήσουμε 5.000 χρόνια γραπτού λόγου. Αυτό που με σκοτώνει είναι ότι καμία λέξη δεν θα είναι ικανή να ταρακουνήσει το οικοδόμημα της σκέψης με τις αντηχήσεις, τις αποχρώσεις και τους συνειρμούς της. Θα βυθιστούμε στην μπανάλ απλοϊκότητα. Θα πρέπει να ανεχτούμε τα χαμηλού επιπέδου επίθετα και τις τετριμμένες περιγραφές των αλγόριθμων. Το ηλιοβασίλεμα θα είναι πάντα «υπέροχο», το γεύμα «λαχταριστό», το βλέμμα «διαπεραστικό», το πηγούνι «θεληματικό» και η κορμοστασιά «μυώδης». Αλλά, μη μου πείτε ότι δεν κινούμαστε ήδη ανάμεσά τους.

Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις