Το ημερολόγιο μιας μάγισσας

Γράφει η Ελεάννα Βλαστού* / kathimerini.gr

Πριν από δύο Σάββατα πήγαμε με τον Κωνσταντίνο –τον αναδεχτό μου– και τον Ντίνο στο National Theater. Είδαμε τις «Μάγισσες» του Ρόαλντ Νταλ. Ηταν υπερπαραγωγή. Με χαρά διαπίστωσα ότι διατηρήθηκε όλο το χιούμορ και η αυθάδεια του συγγραφέα που αγαπήθηκε ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους. Η πολιτική ορθότητα αφορούσε μονάχα στο βάρος του ενός, μικρού πρωταγωνιστή. Ο ευτραφής, «χοντρός» (απαγορευμένη πλέον λέξη) σύμφωνα με τον Νταλ, επί σκηνής ήταν αδύνατος. Οι μάγισσες, σύμφωνα με τη συγγραφική πρόθεση, ήταν όλες μεσήλικες γυναίκες, γεγονός που θα μπορούσε, αν ήθελα, να με κάνει να προσβληθώ. Φανταστείτε να έκανα παράπονα για τη δαιμονοποίηση των μεσήλικων γυναικών.

Στην έλευση μου έδωσαν ένα μικρό μαυρόασπρο φυλλάδιο το οποίο αγνόησα. Στο διάλειμμα, όταν έψαχνα με κάτι να απασχοληθώ, το εκτίμησα. Επειτα από τους συντελεστές, είχε δέκα αράδες κάτω από τον τίτλο «Είμαστε όλοι καλοδεχούμενοι». Αξίζουν τον κόπο να σας τις μεταφέρω: «Συμμετέχουμε όλοι στο να κάνουμε το μέρος φιλόξενο, γεμάτο έμπνευση, όπου όλοι να νιώθουμε ότι ανήκουμε ασχέτως του σκοπού της επίσκεψης (ξεκάθαρη μου φαίνεται η επιδίωξη όταν πας στο θέατρο). Μεροληψίες και εκφοβιστικές συμπεριφορές δεν έχουν θέση εδώ. Εάν έχετε μια τέτοια εμπειρία θα αναλάβουμε δράση. Βρισκόμαστε εδώ για να ενεργοποιούμαστε και να βοηθούμε. Αποταθείτε στο προσωπικό μας και θα σας παραπέμψουν στον διευθυντή (αρμοδίως, σαν καλοί γραφειοκράτες). Συμπεριφερόμαστε με φροντίδα και ενσυναίσθηση (τελευταία λέξη της μόδας) και οποιοσδήποτε επισκέπτεται ή εργάζεται εδώ δικαιούται να του συμπεριφέρονται με ευπρέπεια και σεβασμό. Το μέρος υπάρχει για να πυροδοτεί δημιουργία, συζήτηση και σκέψη, αλλά παρακαλούμε (προσοχή εδώ): μη συμπεράνετε ότι οι υπόλοιποι –επισκέπτες ή υπάλληλοι– θα συμφωνήσουν απαραίτητα με τη δική σας οπτική γωνία».

Μου προκάλεσε μεγάλη εντύπωση το συγχυσμένο κείμενο που διάβασα. Πόσα περιστατικά ανάρμοστης συμπεριφοράς αντιμετωπίζουν για να τυπώνουν οδηγίες; Πώς υποθέτουν ότι επιθυμούμε, το ακροατήριο, να διατυπώσουμε απόψεις και κυρίως, αν τις μοιραστούμε, γιατί να θεωρούμε ότι με αυτές θα συμφωνούμε συλλογικά και ομόφωνα;

Αυτό όμως είναι ένα ενδεικτικό φυλλάδιο της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που θεωρεί ότι πρέπει να αντιμετωπίζει τους πολίτες σαν νήπια που χρήζουν προστασίας για να μην προσβάλλουν και να μην προσβληθούν. Ή, καλύτερα, σαν να προσπαθεί να αποτρέψει την ενηλικίωση που αναπόφευκτα φέρνει τραυματισμούς. Κρατώντας μας δέσμιους σε μια προστατευμένη φούσκα γεμάτη τρυφερές πολυτελείς υποδείξεις, για να μην πληγωθούμε, μήπως τελικά χάνουμε την επαφή μας με την πραγματικότητα; Αντιλήφθηκα, το χειρότερο, ότι το φυλλάδιο είναι η απόδειξη ότι το κοινωνικό σύνολο είναι πράγματι εύθικτο. Εχει ξεχάσει την απελευθερωτικά ψύχραιμη αγγλοσαξονική φράση «live and let live». Το «ζήσε και άσε τους άλλους να ζήσουν» έχει μετατραπεί σε «πίστεψε σε ό,τι πιστεύω». Και επειδή όλοι έχουν απόψεις όταν υπάρχουν μεγάλα γεωπολιτικά θέματα, η υπερπροστασία και κυρίως η άγνοια για το πώς να μοιραστείς, ίσως και να συγκρουστείς λεκτικά για τα πιστεύω σου, μετατρέπεται σε πόλωση.

Η παράσταση τελείωσε την ίδια ώρα που τελείωνε η πορεία υπέρ της Παλαιστίνης. Βρισκόμαστε, μια κρύα νύχτα, στο South Bank που σφύζει από κόσμο και χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. Εκεί, στη βόρεια όχθη, πλάι στο ποτάμι μιας μεγάλης δυτικής πόλης, έφηβοι κρατούν πλακάτ και φωνάζουν χαρούμενα το σύνθημα «από το ποτάμι έως τη θάλασσα» ενόσω προσπαθούν να στερεώσουν τις σημαίες όπου βρουν για να προχωρήσουν σε άλλες σαββατιάτικες δραστηριότητες. Εχουν όλη αυτή τη ροή ενέργειας που την κατευθύνουν αναλόγως σε διάφορες δραστηριότητες – η Παλαιστίνη είναι μία από αυτές. Με το ασαφές πλακάτ «ελεύθερη Παλαιστίνη» εννοούν τη Λωρίδα της Γάζας; Τη Δυτική Οχθη; Ή τα δύο παραπάνω μαζί με το Ισραήλ; Θα ήθελα να μου δείξουν «το ποτάμι» και «τη θάλασσα» της περιοχής στον χάρτη.

Η σύγχρονη δυτική κοινωνία θεωρεί ότι πρέπει να αντιμετωπίζει τους πολίτες σαν νήπια που χρήζουν προστασίας για να μην προσβάλλουν και να μην προσβληθούν.

Την προηγουμένη χάζευα ένα βίντεο μιας συνομήλικής τους στο TikTok. Αφορούσε τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η δεκαεξάχρονη έλεγε: «Εάν δεν είσαι υπέρ της Παλαιστίνης δεν είμαστε φίλοι, εάν δεν ξέρεις ποιον να υποστηρίξεις δεν είμαστε φίλοι. Εάν είσαι πολύ αμόρφωτος για να έχεις άποψη δεν είμαστε φίλοι… η ουδετερότητά σου δηλώνει συνενοχή». Για να είσαι κοινωνικά αποδεκτός, σύμφωνα με τη δεκαεξάχρονη, πρέπει να υποστηρίζεις την Παλαιστίνη και να στρέφεσαι εναντίον του Ισραήλ. Η παραδοχή της περιπλοκότητας του θέματος σε κατατάσσει στους αμόρφωτους. Ο αλγόριθμος μου πετάει πολλά τέτοια βίντεο, εάν τα έβλεπα γραπτώς σε εφημερίδα θα μιλούσα για προπαγάνδα. Υπολογίστε ότι παραπάνω από τους μισούς εφήβους, χρήστες της πλατφόρμας, λαμβάνουν την ειδησεογραφία από εκεί. Δεν κοιτούν τηλεόραση, δεν διαβάζουν έντυπα, αντιλαμβάνονται την τρέχουσα επικαιρότητα με βίντεο από τα smartphones. Κυρίως όμως, το σημαντικότερο, είναι ότι η πραγματικότητα ενός συνομήλικου παιδιού που ζει αυτή τη στιγμή στα συντρίμμια της Παλαιστίνης είναι συντριπτικά αλλιώτικη. Βιώνουν μια διαφορετική πραγματικότητα. Οι έφηβος στη Δύση επιδιώκει αποδοχή από τους συνομηλίκους του προτάσσοντας «κοινωνική δικαιοσύνη». Ο έφηβος στη Μέση Ανατολή, αυτή τη στιγμή, εξακολουθεί να τρέμει για τη ζωή του, για τους δικούς του, για το αύριο.

Την επομένη, ξεκίνησα τα τηλέφωνα σε διάφορους φίλους, ενώ η οικογένειά μου ετοιμαζόταν για τον αγώνα που έπαιζε η Τότεναμ (μου διαφεύγει ο αντίπαλος). Δήλωσα ότι το μεσημέρι θα βρίσκομαι στην πορεία εναντίον του αντισημιτισμού και με χαιρέτησαν λέγοντάς μου «να προσέχεις!». Ηταν πολιτισμένα, καμία ακρότητα, δυστυχώς, δεν διαπράχθηκε, ούτε κάποιο σύνθημα αξιομνημόνευτο για να σας μεταφέρω. Δήλωσα παρουσία για τους φίλους που περνούν δύσκολα αυτή την περίοδο, παρόλο που δεν είχα κανένα συγγενή εκεί και οι περισσότεροι γνωρίζονταν μεταξύ τους. Είχα την εντύπωση ότι κανείς δεν γνώριζε πού οδεύουμε και το πήρα ως θετικό σημάδι. Ισως είναι μύθος ότι οι Εβραίοι κινούν τα νήματα. Περπατούσα ανάμεσα από Εβραίους σελέμπριτι, τον αρχιραββίνο Εφραίμ Μίρβις που μου είναι εξαιρετικά συμπαθής, έναν πρώην (πρωθυπουργό) που λέγεται Μπόρις και τώρα, από απόσταση, δεν μου είναι αντιπαθής, και διάφορους καλοντυμένους με ωραία παλτά και μαλακά, ακριβά κασκόλ.

«Μεσήλικη αγράμματη μάγισσα» θα με χαρακτήριζε η 16χρονη Τικτόβια εάν διάβαζε την επιδερμική περιγραφή της πορείας. Αλλά αυτά είναι τα θετικά της μέσης ηλικίας (υπάρχουν): αδιαφορείς για τη γνώμη των υπολοίπων και έχεις την αυτοπεποίθηση να είσαι ο εαυτός σου. «Υποκρίτρια Ελεάννα», θα πείτε εσείς, και εσύ με το «cause du jour» ασχολείσαι. Φυσικά, αλλά η συμπόρευση εναντίον του ρατσισμού είναι σημαντικότερη από την υπερανάλυση της πολιτικής ορθότητας των βιβλίων του Νταλ στην οποία ξοδεύεται η δική μας φλώρικη, λεπτεπίλεπτη κοινωνία.

(*)Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.