Η «Δίκη των Πιθήκων»

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Η «Δίκη των Πιθήκων», όπως ονομάστηκε και έμεινε στην Ιστορία ξεκίνησε στις 10 Ιουλίου του 1925 στην πολιτεία Τενεσί των ΗΠΑ. Ήταν η αντιπαράθεση μεταξύ της επιστημονικής Θεωρίας της Εξέλιξης (ΘτΕ) των ειδών του Κάρολου Δαρβίνου και της επικρατούσας φονταμενταλιστικής πίστης. Ήταν η εποχή που άνοιξε ο δημόσιος διάλογος για την ελευθερία της διδασκαλίας και την προώθηση της επιστημονικής γνώσης στα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Ήταν 5 Μαΐου 1925, όταν ο 24χρονος καθηγητής βιολογίας Τζον Σκόουπς δίδασκε στο δημόσιο λύκειο Dayton της πολιτείας Τενεσί τη ΘτΕ των ειδών και την καταγωγή του ανθρώπου, έναντι της θείας δημιουργίας. Συνελήφθη άμεσα και παραπέμφθηκε σε δίκη, επειδή παρέβη τη νομοθεσία της 21^ης Μαρτίου 1925, η οποία απαγόρευε τη διδασκαλία οποιασδήποτε θεωρίας που εναντιωνόταν στην ιδέα της θείας δημιουργίας του ανθρώπου. Ο νόμος είχε το όνομα του Τζον Μπάτλερ, αγρότη στο επάγγελμα, μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων του Τενεσί, ο οποίος είχε πρωτοστατήσει στην ψήφισή του και ανέφερε ότι η θεωρία του Δαρβίνου αποτελούσε απειλή για τις παραδοσιακές θρησκευτικές πεποιθήσεις. Παρακινήθηκε από σχόλια μαθητών που διάβαζε στις εφημερίδες, σύμφωνα με τα οποία όταν επέστρεφαν από το σχολείο ισχυρίζονταν στους γονείς τους ότι η Βίβλος είναι παραμύθι και λέει ανοησίες. Ο νόμος απαγόρευε στους καθηγητές και στους δασκάλους των δημόσιων σχολείων όλων των βαθμίδων και των πανεπιστημίων, να αρνηθούν την αφήγηση της Γένεσης (του πρώτου βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης) για την προέλευση της ανθρωπότητας. Επιπρόσθετα, όριζε ότι ο παραβάτης θα ήταν ένοχος για πλημμέλημα και θα τιμωρούνταν με πρόστιμο από 100 έως και 500 δολάρια για κάθε παράβαση. Όμως, δεν ήταν παράνομο να διδάσκεται η ΘτΕ για τα ζώα, όπως οι πίθηκοι, ή οι μηχανισμοί της μετάλλαξης και της Φυσικής Επιλογής.

Η δίκη συγκέντρωσε το ενδιαφέρον του κόσμου. Εξελίχθηκε με διάφορες βιβλικές ιστορικές αντιπαραθέσεις σε ένα πολυπληθές ακροατήριο που είχε «πλημμυρίσει» την αίθουσα και τον προαύλιο χώρο. Το δικαστήριο μετά τις αλλεπάλληλες κόντρες ξακουστών δικηγόρων ρώτησε τον Σκόουπς αν πραγματικά είχε διδάξει την ΘτΕ, κάτι που παραδέχθηκε ο ίδιος και γι’ αυτό κρίθηκε ένοχος στις 21 Ιουλίου και του επιβλήθηκε πρόστιμο 100 δολαρίων, από το οποίο απαλλάχθηκε μετά από έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο. Στη διάρκεια της δίκης, ο Μπάτλερ ανέφερε στους δημοσιογράφους ότι, ποτέ δεν πίστευε πως ο συγκεκριμένος νόμος θα προκαλούσε αντιδράσεις και ότι θα βρισκόταν στο προσκήνιο με αυτόν τον τρόπο˙ αντίθετα, πίστευε πως απλά όλοι θα τον ακολουθούσαν και δεν θα ξαναγινόταν αναφορά στη ΘτΕ στην πολιτεία.

Το Τενεσί συνέχισε την απαγόρευση της διδασκαλίας της ΘτΕ στην τάξη μέχρι την κατάργηση του νόμου Μπάτλερ το 1967. Εκείνη τη χρονιά, ο δάσκαλος Γκάρι Σκοτ από το Τζάκσμπορο του Τενεσί, ο οποίος είχε απολυθεί για παραβίαση του νόμου, προχώρησε σε μήνυση για επαναφορά στη θέση του, επικαλούμενος το δικαίωμά του στην ελευθερία του λόγου. Αν και η καταγγελία του τελικά ακυρώθηκε, ο Σκοτ συνέχισε τον αγώνα του στο Ομοσπονδιακό Περιφερειακό Δικαστήριο του Νάσβιλ, ζητώντας μόνιμη απόφαση κατά αυτού του νόμου. Ύστερα από αυτό, μέσα σε τρεις ημέρες, ψηφίστηκε νομοσχέδιο για την κατάργηση του Νόμου Μπάτλερ και από τα δύο νομοθετικά σώματα του Τενεσί. Σημειώνεται ότι και άλλες πολιτείες ψήφισαν νόμους που απαγόρευαν τη διδασκαλία της ΘτΕ το 1926 και το 1928, οι οποίοι καταργήθηκαν αργότερα.

Η όλη διαδικασία είχε ως στόχο να αμφισβητήσει τους περιορισμούς της διδασκαλίας της επιστήμης στα σχολεία. Πάντως βοήθησε να αναδειχθεί η ελευθερία και η προώθηση της επιστημονικής γνώσης στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ακόμη μια ομάδα επιχειρηματιών της περιοχής «είδε» στην υπόθεση την ευκαιρία να αναδειχθεί η πόλη τους και να αποτελέσει πόλο έλξης τουριστών.

Σύμφωνα με τη ΘτΕ του Δαρβίνου, όλα τα είδη των ζώων και των φυτών που υπήρξαν και εξακολουθούν ακόμη να υπάρχουν στη γη δεν είναι σταθερά και αναλλοίωτα, όπως υποστήριζε ο Αριστοτέλης, αλλά είναι αποτέλεσμα της διαρκούς μεταβολής από μία ή ελάχιστες υποτυπώδεις αρχικές μορφές της. Είναι ένας αγώνας που τον διεξάγουν όλα τα ζωντανά πλάσματα της φύσης και το καθένα αναπτύσσει τις ιδιότητες εκείνες που το βοηθούν να επιβιώσει ή δημιουργεί νέες για την προσαρμογή του στο περιβάλλον, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια, η διαιώνιση.

Η ΘτΕ επέφερε αναστάτωση και επανάσταση στην επιστημονική σκέψη και οδήγησε στην εντυπωσιακή αύξηση των γνώσεων γύρω από τον άνθρωπο και τον φυσικό κόσμο. Επιστήμονες βιολόγοι εξετάζοντας βαθιά, αναλυτικά και εμπεριστατωμένα τη ΘτΕ ισχυρίζονται ότι, από πουθενά δεν προκύπτει ότι οι άνθρωποι κατάγονται ή προήλθαν από τους πιθήκους, όπως ισχυρίζεται η Εκκλησία, αλλά αντίθετα υποστηρίζουν ότι τόσο οι άνθρωποι όσο και οι ανθρωποειδείς πίθηκοι προήλθαν από έναν κοινό πρόγονο -όπως όλα τα θηλαστικά και ο άνθρωπος-, ο οποίος ζούσε στην Αφρική πριν από 6 – 7 εκατομμύρια χρόνια. Στη συνέχεια οι δύο εξελικτικά συγγενείς, αλλά διακριτοί, κλάδοι των θηλαστικών εξελίχθηκαν παράλληλα ακολουθώντας ο καθένας τη δικιά του ιδιαίτερη πορεία. Σημειώνεται ότι, το DNA του χιμπατζή είναι κατά 98,4% κοινό με του ανθρώπου.

Για τη σχετικά σύγχρονη εξελικτική θεωρία έχουν γραφεί πολυάριθμες μελέτες και βιβλία από διαπρεπείς και παγκόσμιου κύρους επιστήμονες, οι οποίοι εξάρουν την επιστημονική και κοινωνική της αξία, τη συμβολή της στην εξήγηση των βιολογικών φαινομένων και ότι χάρις σε αυτήν, μέσω της Φυσικής Επιλογής, έχει διαμορφωθεί κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη.